Schaken en politiek
uit Mat in de Mediastad (deel 2: passie)
De avonturen van Jan Nagel
Jan Nagel is een sterke schaker, met een groot inzicht. Zo snapt hij dat je beter Italiaans kunt spelen dan Spaans. In het Italiaans gaat de loper in één zet naar de gewenste diagonaal a2-g8 en in het Spaans doet hij daar drie zetten over. Voor partijen in de interne competitie heeft hij niet veel tijd nodig. Hij werkt ze in recordtempo af, waarna hij in een andere ruimte vluggertjes gaat spelen. Als schaker is hij een geweldenaar, toch staat hij meer bekend als organisator en promotor.
Jan Nagel is een bijzonder personage. Bijzondere personages verdienen een biografie. Zelf begrijpt hij dat als de beste, daarom is het een autobiografie geworden. Die heet ‘Boven het maaiveld’, ik zou inderdaad niet weten hoe je een boek over Jan Nagel anders zou moeten noemen. Binnen de PvdA was Nagel eind jaren zestig het jongste lid van het partijbestuur en van 1977 tot 1983 lid van de Eerste Kamer. Maar hij is meer politicus dan PvdA’er.
Toen de PvdA de problemen niet kon oplossen, richtte Nagel in een handomdraai nieuwe partijen op. Eerst Leefbaar Hilversum om de eeuwig voortdurende verkeerschaos in Hilversum op te lossen (is nog niet gelukt, maar politiek Hilversum is wel lekker opgeschud), daarna Leefbaar Nederland om alle problemen in Nederland op te lossen, toen de Partij voor Rechtvaardigheid, Daadkracht en Vooruitgang (PRDV, toevallig ook de initialen van lijsttrekker Peter R. de Vries) omdat Nagel voor rechtvaardigheid, daadkracht en vooruitgang was en tot slot (nou ja, dat weten we natuurlijk nog niet) 50PLUS om de belangen te behartigen van 50-plussers, maar niet alleen 50-plussers, eigenlijk gewoon van iedereen.
Of Jan Nagel het Nederlands kampioenschap schaken voor parlementariërs in Wijk aan Zee (gelijktijdig met Hoogovens/Corus/Tata) heeft bedacht, weet ik niet. Wel ben ik ervan overtuigd dat hij het kampioenschap voor ex-parlementariërs heeft bedacht en wel op het moment dat hij ex-parlementariër werd. Toen ik net schaakjournalist was (januari 1997), trof ik Jan Nagel (zoals zo vaak) in het café van De Moriaan in Wijk. Hij liep langs me en zei terloops: “Ik heb het toernooi gewonnen. Dit is het grootste succes in mijn carrière.”
Zelf begreep hij ook wel dat ik dan in de krant zou schrijven: “In zijn persconferentie gaf Nagel na afloop met tranen in de ogen toe, dat dit het grootste succes in zijn schaakloopbaan was. Die bekentenis was geheel in de stijl van dit roemruchte toernooi. Het gaat in Wijk aan Zee niet alleen om de veertien mannen op het podium, maar vooral om het grote geluk van de kleine man, die op zijn eigen niveau een jaren gekoesterde wens in vervulling ziet gaan.” Goed, dat schreef ik dan ook.
Jan Nagel ziet journalisten vanaf grote afstand. Hij is al jarenlang Nederlands kampioen ‘herkennen van journalisten’ op de afstanden 100 en 200 meter. Hij weet perfect hoe hij de publiciteit moet bespelen. Toen Nagel in 2001 Leefbaar Hilversum oprichtte, schreef een verslaggever van de Gooi- en Eemlander: “Praat als journalist met Jan Nagel en je blijft in verwarring achter. Waarom doet hij zo, wat wil hij bereiken met die lawine aan informatie die hij over je uitstort?”
Voor een artikel in de Volkskrant over Jan Nagel (als politicus) kwam eens een fotograaf langs op de clubavond van HSG. Hij speelde tegen Wim van der Wijk, die eigenlijk een maatje te sterk voor hem was. Nagel stond dan ook slecht, maar toen hij met de ogen die hij ook in zijn achterhoofd heeft de fotograaf zag, stond hij op, ging achter zijn stoel staan en keek met de armen over elkaar naar het bord. Toen de fotograaf klaar was, ging Nagel weer zitten en gaf de partij op. Maar de volgende ochtend stond onder de foto: “Nagel overziet als een veldheer het bord, terwijl zijn tegenstander in diep gepeins is verzonken.”
Al ruim dertig jaar organiseert Jan Nagel in zijn achtertuin op Tweede Pinksterdag het Sterreslagtoernooi, later omgedoopt in Leefbaar Sterreslag. Het snelschaaktoernooi is genoemd naar de Sterrelaan, waar hij woonde toen het toernooi voor het eerst werd gespeeld. Deelnemers zijn vooral schaakjournalisten en -organisatoren, alsmede mensen die Nagel heten of met een Nagel zijn getrouwd. Het reglement is kort:
1 Het toernooi begint om 11.00 uur, om 12.00 uur gaat de tap open.
2 Arbiter Arthur Schuering bepaalt of hij de regels handhaaft.
3 Het beledigen van de tegenstander is niet toegestaan, tenzij dit goed gemotiveerd gebeurt.
4 In tegenstelling tot een geoorloofde zet kan een ongeoorloofde zet niet tot verlies van de partij leiden. Het is echter niet toegestaan om uit veiligheidsoverwegingen alleen maar ongeoorloofde zetten uit te voeren.
Omdat er verschillen in speelsterkte zijn, wat natuurlijk niet socialistisch is, begint iedereen behalve schoonzoon Yasser Seirawan met startpunten. Voor het toernooi over 34 ronden krijgt John van der Wiel twee startpunten, Gert Ligterink vier enzovoort. Als liefhebbende vader schat Jan Nagel de schaakkunsten van zijn zoon Iwan dusdanig in dat hij hem 33 startpunten geeft. Dus Seirawan kan het toernooi winnen als hij al zijn partijen wint en zijn zwager niet één. Meestal lukt dat.
Jan Nagel was voorzitter van het Max Euwe Centrum en maakte ook furore door in 2006 het Nederlands kampioenschap naar Hilversum te halen. Dat waren zo wat hobby’s die hij bedreef naast zijn voornaamste bezigheden: schaken en politieke problemen oplossen.
Johan Hut